Oι μηχανισμοί άμυνας, αυτοί οι παλιοί, γενναίοι μας φίλοι!

Οι μηχανισμοί άμυνας είναι τα αόρατα "προστατευτικά πέπλα" που χτίζουμε γύρω από την ψυχή μας για να μπορέσουμε να επιβιώσουμε. Δημιουργούνται εκείνες τις στιγμές που η ζωή μας φαίνεται πιο σκληρή απ’ όσο μπορούμε να αντέξουμε, όταν η πραγματικότητα μας πληγώνει ή μας τρομάζει τόσο, που το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να κρυφτούμε πίσω από αυτά τα «πέπλα» για να προστατευτούμε.

Ίσως, όταν ήμασταν παιδιά, νιώσαμε να μην υπάρχει κανείς να μας καταλάβει πραγματικά. Ίσως οι ανάγκες μας να αγνοήθηκαν, οι φόβοι μας να γελοιοποιήθηκαν ή οι επιθυμίες μας να θεωρήθηκαν υπερβολικές. Εκείνες τις στιγμές, ο μικρός μας εαυτός έψαξε τρόπους να αντέξει. Έκρυψε τα συναισθήματά του, για να μην δείξει πόσο πολύ πονούσε. Έκλεισε τα μάτια του στα τραύματα, προσπαθώντας να τα ξεχάσει. Δημιούργησε μια εικόνα δύναμης και αντοχής, ακόμα κι αν μέσα του ένιωθε να καταρρέει. Έτσι, γεννήθηκαν οι μηχανισμοί άμυνας.

Αυτοί οι μηχανισμοί έγιναν ασπίδες. Μας προστάτεψαν όταν δεν μπορούσαμε να αντιμετωπίσουμε την αλήθεια. Μας κράτησαν ζωντανούς, λειτουργικούς, ικανούς να συνεχίσουμε. Όμως, καθώς μεγαλώσαμε, οι ίδιες αυτές άμυνες άρχισαν να μας απομακρύνουν από τον εαυτό μας και τους άλλους. Η άρνηση μας εμπόδισε να δούμε τι πραγματικά νιώθουμε. Η αποφυγή μας κράτησε μακριά από τις βαθιές σχέσεις που λαχταρούσαμε. Η ψευδαίσθηση της δύναμης μας έκανε να αρνηθούμε την ανάγκη μας για βοήθεια.

Κι όμως, όσο σκληρές κι αν φαίνονται οι άμυνές μας, μέσα τους υπάρχει ευαλωτότητα. Είναι το παιδί που ακόμα φοβάται να πληγωθεί. Είναι οι πληγές που δεν γιατρεύτηκαν ποτέ.

Κάποιοι Αμυντικοί Μηχανισμοί είναι:

Η άρνηση είναι ίσως ο πρώτος μηχανισμός που μαθαίνουμε. Όταν κάτι είναι τόσο δύσκολο που δεν μπορούμε να το αποδεχτούμε, το αρνούμαστε. «Δεν έγινε αυτό», «Δεν με επηρεάζει», λέμε στον εαυτό μας, και έτσι κλείνουμε τα μάτια μπροστά στον πόνο.

Η απώθηση είναι ο τρόπος μας να σπρώξουμε τις δύσκολες αναμνήσεις και τα τραύματα βαθιά μέσα μας, σαν να μην υπήρξαν ποτέ. Όμως, ό,τι απωθούμε δεν χάνεται· μένει κρυμμένο, περιμένοντας να μας υπενθυμίσει την παρουσία του σε ανύποπτες στιγμές.

Η προβολή έρχεται όταν δυσκολευόμαστε να αποδεχτούμε τα δικά μας συναισθήματα. Αντί να αναγνωρίσουμε ότι φοβόμαστε, κατηγορούμε τους άλλους ότι είναι αυτοί που φοβούνται. Αντί να παραδεχτούμε το θυμό μας, λέμε ότι οι άλλοι είναι θυμωμένοι μαζί μας. Είναι σαν να κρατάμε έναν καθρέφτη και να βλέπουμε σε αυτόν τον κόσμο αντί για τον εαυτό μας.

Η μετατόπιση είναι το ξέσπασμα του πόνου μας σε λάθος κατεύθυνση. Θυμώνουμε με το αφεντικό μας αλλά ξεσπάμε στο σύντροφό μας. Νιώθουμε αβοήθητοι απέναντι σε μια αδικία και γινόμαστε απότομοι με κάποιον που δεν φταίει.

Η εξιδανίκευση και η υποτίμηση είναι τρόποι να δούμε τον κόσμο σε άσπρο-μαύρο. Κάποιους τους ανεβάζουμε ψηλά, τους θεωρούμε τέλειους, για να νιώσουμε ασφάλεια δίπλα τους. Άλλους τους υποτιμάμε, για να προστατευτούμε από την απειλή που ίσως μας προκαλούν.

Η εκλογίκευση μας βοηθά να ντύσουμε τα συναισθήματά μας με λογικά επιχειρήματα. «Δεν πειράζει που με άφησε, δεν ήταν σωστός για μένα». Κρύβουμε τη θλίψη πίσω από τη λογική, γιατί μας τρομάζει να την αντικρίσουμε.

Όλοι αυτοί οι μηχανισμοί και πολλοί άλλοι – όπως η παλινδρόμηση, η μόνωση, η άμυνα του χιούμορ – δεν είναι ελαττώματα. Είναι ο τρόπος που η ψυχή μας λέει «Δεν αντέχω, αλλά προσπαθώ». Είναι η πανοπλία που φοράμε όταν η ζωή μας πληγώνει.

Αλλά δεν χρειάζεται να τους κουβαλάμε για πάντα. Οι αμυντικοί μηχανισμοί μας εξυπηρετούν, αλλά με τον καιρό μπορούμε να τους αφήσουμε πίσω. Όταν νιώσουμε ασφάλεια, όταν βρούμε την αποδοχή, όταν δούμε ότι ο κόσμος δεν είναι μόνο απειλή, μπορούμε να αρχίσουμε να βγάζουμε την πανοπλία μας. Και τότε, ανακαλύπτουμε κάτι υπέροχο: ότι κάτω από όλα αυτά, είμαστε ακόμα εμείς – ευάλωτοι, αληθινοί, γεμάτοι ζωή.

Το πραγματικό ταξίδι ξεκινά όταν τολμάμε να δούμε πέρα από αυτούς. Όταν αποφασίζουμε να ρίξουμε λίγο-λίγο τα τείχη. Δεν χρειάζεται να βιαστούμε. Οι μηχανισμοί άμυνας δεν είναι εχθροί· είναι μάρτυρες της δύναμής μας να επιβιώσουμε. Αλλά δεν τους χρειαζόμαστε πια με τον ίδιο τρόπο. Τώρα μπορούμε να αρχίσουμε να βλέπουμε τα συναισθήματά μας, να τα αναγνωρίζουμε, να τα αγκαλιάζουμε.

Και όταν το κάνουμε αυτό, αρχίζουμε να θεραπεύουμε. Αφήνουμε πίσω το βάρος της επιβίωσης και κάνουμε χώρο για τη χαρά της ζωής. Ανακαλύπτουμε ότι μπορούμε να είμαστε ευάλωτοι και ταυτόχρονα δυνατοί. Ότι μπορούμε να είμαστε αληθινοί χωρίς να φοβόμαστε. Και ότι οι μηχανισμοί άμυνας, αυτοί οι παλιοί, γενναίοι μας φίλοι, μπορούν να ξεκουραστούν πια, γιατί είμαστε έτοιμοι να ζήσουμε με ελευθερία.