Η ενοχή για την απόλαυση και το ταξίδι ώστε η φωνή της ενοχής να χάσει τη δύναμή της.

Η ενοχή της απόλαυσης είναι ένα συναίσθημα που συχνά κουβαλάμε, άλλοτε συνειδητά κι άλλοτε στο σκοτάδι της ψυχής μας. Είναι η στιγμή που, ενώ μια χαρά ή μια απόλαυση γεμίζει την καρδιά μας, μια εσωτερική φωνή ψιθυρίζει πως δεν την αξίζουμε. Ή ότι κάτι κακό ίσως έρθει ως αντάλλαγμα. Αυτή η φωνή, γεμάτη με κριτική και αυστηρότητα, μοιάζει να μας προστατεύει από τον κίνδυνο της υπερβολής, αλλά στην πραγματικότητα μας κρατά δέσμιους ενός φαύλου κύκλου αυτοαμφισβήτησης και άρνησης της χαράς.

Στην ψυχοθεραπεία, η ενοχή για την απόλαυση αναδύεται σαν μια τραυματισμένη παιδική φωνή που κάποτε έμαθε ότι το να είναι χαρούμενη, να γελά, να ζητά, είναι "λάθος". Ίσως γιατί, μεγαλώνοντας, συνδέσαμε την απόλαυση με την τιμωρία. "Αν χαρείς πολύ, θα το πληρώσεις ακριβά." "Η χαρά σου μπορεί να πληγώσει κάποιον άλλον." Ή ακόμα και: "Οι άνθρωποι που αγαπάς δεν έχουν αυτή την ευκαιρία, πώς τολμάς εσύ να τη ζήσεις;"

Μα η αλήθεια είναι πως η χαρά είναι θεμελιώδες κομμάτι της ανθρώπινης εμπειρίας. Η ψυχοθεραπευτική διαδικασία μας καλεί να σταθούμε δίπλα σε αυτήν την ενοχή και να της δώσουμε χώρο, χωρίς να την καταπιέσουμε. Να την ακούσουμε, να την αναγνωρίσουμε, αλλά και να της αντισταθούμε. Μας υπενθυμίζει πως η απόλαυση δεν είναι εγωισμός, αλλά ζωτική ανάγκη. Είναι η γεύση της ύπαρξης, το χρώμα της καθημερινότητας, το φως που κρατά ζωντανή την ψυχή μας.

Καθώς προχωράμε, μαθαίνουμε να αποδομούμε τους παλιούς φόβους. Αναγνωρίζουμε ότι η χαρά μας δεν στερεί κάτι από τους άλλους, αλλά τους εμπνέει. Ότι η απόλαυση είναι δικαίωμα, όχι προνόμιο. Και τότε, σιγά-σιγά, εκείνη η φωνή ενοχής χάνει τη δύναμή της. Ίσως να μην σβήσει ποτέ τελείως, αλλά μετατρέπεται σε έναν ψίθυρο που μπορούμε να αψηφήσουμε.

Η απόλαυση, τελικά, είναι μια πράξη θάρρους. Είναι η επιλογή να πούμε "ναι" σε αυτό που μας προσφέρει η ζωή, παρά τις αμφιβολίες. Και κάθε φορά που τολμάμε να την αποδεχτούμε, είναι σαν να θεραπεύουμε ένα κομμάτι της ψυχής μας.

Το να μάθουμε να απολαμβάνουμε μοιάζει συχνά με το να περπατάμε ξυπόλητοι σε ένα μονοπάτι γεμάτο αιχμηρές πέτρες. Οι εσωτερικές επικριτικές φωνές είναι εκεί, σκληρές και απαιτητικές, υπενθυμίζοντάς μας διαρκώς ότι "δεν αξίζεις", ότι "θα πληρώσεις για αυτό", ή ότι "η χαρά σου είναι πολυτέλεια". Αυτές οι φωνές, προϊόντα παλιών πληγών και κοινωνικών προσδοκιών, έχουν ριζώσει βαθιά, λειτουργώντας σαν άγρυπνοι φρουροί απέναντι σε κάθε μας απόπειρα να γευτούμε τη ζωή.

Αλλά πώς μπορούμε να τις αλλάξουμε; Πώς μπορούμε να αφήσουμε πίσω την ενοχή και να κάνουμε χώρο για τη χαρά;

Ξεκινάμε με την αναγνώριση

Οι επικριτικές φωνές δεν γεννήθηκαν από το τίποτα. Είναι κομμάτια του εαυτού μας που κάποτε προσπάθησαν να μας "προστατέψουν". Ίσως από την απογοήτευση, την απόρριψη ή τον πόνο. Όταν ήμασταν μικροί, αυτές οι φωνές μπορεί να μας έλεγαν: "Μην ζητάς πολλά, γιατί θα πληγωθείς." "Μην γελάς δυνατά, γιατί θα σε κρίνουν." Αυτές οι ίδιες φωνές είναι που τώρα μας κρατούν πίσω. Το πρώτο βήμα είναι να τις αναγνωρίσουμε και να τις ακούσουμε, όχι για να τις πιστέψουμε, αλλά για να καταλάβουμε από πού έρχονται.

Μια πράξη συμπόνιας προς τον εαυτό μας

Φαντάσου ότι αυτές οι φωνές είναι σαν παιδιά που φωνάζουν από φόβο. Τι θα έκανες για να τα ηρεμήσεις; Θα τα μάλωνες ή θα τα αγκάλιαζες; Το ίδιο χρειάζεται να κάνουμε και με τον εαυτό μας. Αντί να πολεμάμε αυτές τις φωνές, μπορούμε να τις πλησιάσουμε με καλοσύνη:"Σε ακούω. Ξέρω ότι προσπαθείς να με προστατεύσεις. Αλλά τώρα είμαι ασφαλής. Μπορώ να δοκιμάσω να χαρώ."

Μικρά βήματα προς την απόλαυση

Η απόλαυση δεν χρειάζεται να είναι μεγαλειώδης ή θορυβώδης. Ξεκινά από μικρά πράγματα:

• Τη στιγμή που επιτρέπεις στον ήλιο να ζεστάνει το πρόσωπό σου.

• Τη γεύση μιας σοκολάτας που αφήνεις να λιώσει αργά στο στόμα σου.

• Ένα τραγούδι που χορεύεις μόνος/η σου, χωρίς να σε νοιάζει αν σε βλέπουν.

Σε κάθε τέτοια στιγμή, δοκίμασε να πεις στον εαυτό σου: "Αξίζω αυτή τη χαρά. Δεν χρειάζεται να κάνω κάτι για να την κερδίσω."

Η μεταμόρφωση των φωνών

Οι επικριτικές φωνές δεν εξαφανίζονται. Μεταμορφώνονται. Από σκληροί κριτές, γίνονται συμπονετικοί σύμμαχοι. Όσο πιο συχνά τους απαντάμε με καλοσύνη, τόσο περισσότερο μαλακώνουν:

• Από το "Δεν είσαι αρκετά καλός για να το απολαύσεις", γίνονται "Ίσως φοβάμαι ότι θα πληγωθείς, αλλά αξίζει να το δοκιμάσεις."

• Από το "Θα πληρώσεις για αυτή τη χαρά", γίνονται "Είσαι ασφαλής. Είσαι ελεύθερος/η να ζήσεις."

Κάθε φορά που ακούμε αυτές τις φωνές και τους δίνουμε μια νέα απάντηση, δημιουργούμε ένα καινούριο μονοπάτι στο μυαλό μας. Ένα μονοπάτι που δεν οδηγεί στην ενοχή, αλλά στην αποδοχή.

Η χαρά είναι πράξη θάρρους

Το να απολαμβάνεις είναι σαν να δηλώνεις στον κόσμο ότι αξίζεις να είσαι ζωντανός. Είναι μια πράξη θάρρους, ειδικά όταν έχεις μεγαλώσει με την πεποίθηση ότι η χαρά σου είναι κάτι που πρέπει να κρύψεις ή να περιορίσεις. Είναι σαν να δίνεις στον εαυτό σου την άδεια να είναι ολόκληρος, με όλα τα λάθη και τις ατέλειές σου.

Στο τέλος της ημέρας, η απόλαυση δεν είναι μόνο δικαίωμα. Είναι ανάγκη. Είναι η τροφή της ψυχής, η στιγμή που η ύπαρξή μας γεμίζει με νόημα. Και κάθε φορά που τολμάμε να χαρούμε, να γελάσουμε, να ζήσουμε, χτίζουμε μια νέα σχέση με τον εαυτό μας. Μια σχέση όπου η κριτική δίνει τη θέση της στη συμπόνια, και η ζωή αρχίζει να μοιάζει λιγότερο με υποχρέωση και περισσότερο με δώρο.