"Ψίχουλα ενδιαφέροντος, μετατρέπονται σε πλούσια γεύματα και χορταίνει η ψυχή μας"

«Ψάχνουμε ψίχουλα ενδιαφέροντος, τα οποία μετατρέπονται σε πλούσια γεύματα και έτσι μοιάζει να χορταίνει η ψυχή μας.»

-Επεισόδια Υπερφαγίας-

O μηχανισμός ρύθμισης της πρόσληψης τροφής είναι αδιαμφισβήτητα συνυφασμένος με την ψυχική μας υγεία και πληρότητα. Ο κάθε οργανισμός χρειάζεται συγκεκριμένη ποσότητα τροφής για να επιβιώσει, κάποιοι άνθρωποι έχουμε την τάση να καταναλώνουμε μεγαλύτερες ποσότητες φαγητού απ’ αυτές που αληθινά χρειάζεται το σώμα μας για την φυσιολογική λειτουργία του με αποτέλεσμα να μην μπορεί να αφομοιώσει την τροφή που εμείς λαμβάνουμε και τα κιλά μας να αυξάνονται.

Το σώμα μας δεν είναι ανεξάρτητο απ’ τον ψυχισμό μας. Εκείνο που χρειάζεται να κατανοήσουμε είναι πως για να γίνουμε ρυθμιστές των διατροφικών μας αναγκών και κατ’ επέκταση και επιλογών, είναι χρήσιμο να συνδεθούμε με τα βαθύτερα σωματικά και συναισθηματικά μας ελλείμματα. Υπάρχει λοιπόν «η βιολογική πείνα» που μπορεί να ανακουφιστεί κανείς καταναλώνοντας λιγοστά και υπάρχει και «η συναισθηματική πείνα» που εκφράζει την ανάγκη μας για φροντίδα, αγάπη, ανακούφιση, συναισθηματική σύνδεση, απόλαυση, χαρά, ηρεμία, ΖΩΗ.. αυτό χρειαζόμασταν απ' την πρώτη στιγμή που ήρθαμε στον κόσμο, η τροφή ήταν το πρώτο μέσο σύνδεσης με την μητέρα ή τον φροντιστή μας.

Οι άνθρωποι συχνά υποβάλλουμε τον εαυτό μας σε αυστηρές δίαιτες, χωρίς αληθινά να ταιριάζουν σε εμάς και χωρίς αληθινά να έχουμε κάνει επαφή με αυτό που πυροδοτεί την παρόρμηση της επιθυμίας για κατανάλωση τροφής. Ψάχνουμε “ψίχουλα ενδιαφέροντος”, τα οποία μετατρέπονται σε πλούσια γεύματα και έτσι μοιάζει να “χορταίνει η ψυχή μας”. Η υπερβολική κατανάλωση τροφής λειτουργεί λυτρωτικά σε αυτό το κομμάτι του εαυτού μας που νιώθει στερημένο και «πεινά» γι αυτό και τρώμε μέχρι να νιώσουμε δυσάρεστα υπερπλήρης. Σε όσες δίαιτες και αν μας υποβάλλουμε, μοιάζει να χάνουμε τον έλεγχο όταν ο ψυχισμός μας κάτι άλλο υποτάσσει. Άνθρωποι παλεύουν χρόνια με νου και σώμα.. και το σχήμα αλλάζει, άλλοτε μεγαλώνει.. άλλοτε συρρικνώνεται!

Το φαγητό μοιάζει να είναι το «καταφύγιο» μέσα στο οποίο μπορούμε να κρυφτούμε και να γευτούμε όλα θα θέλαμε να νιώθουμε. Σε κάποιους ανθρώπους τo φαγητό αποτελεί κυρίαρχο μηχανισμό ανακούφισης και παρηγοριάς, όταν νιώθουν θυμωμένοι, αναστατωμένοι, αγχωμένοι, κουρασμένοι.. όταν νιώθουν μοναξιά…

Θυμηθείτε μια φορτισμένη μέρα στην δουλειά σας.. μια έντονη σύγκρουση με το σύντροφο σας.. νύχτες μοναχικές στο σπίτι σας που αισθανθήκατε την επιθυμία να φάτε οτιδήποτε υπάρχει μπροστά σας.. στιγμές που δεν μπορέσατε να πείτε όλα όσα θα θέλατε και τελικά τα «κατάπιατε» βρίσκοντας ανακούφιση στο ντουλάπι ή στο ψυγείο σας..

Η επιθυμία εμφανίζεται ως επείγουσα και υπερβολική, μοιάζει κάθε μπουκιά να είναι ανακούφιση.. κάθε μπουκιά να είναι απόλαυση.. κάθε μπουκιά να είναι ηδονή! Προτού το έχουμε καταλάβει μπορεί να έχουμε φάει μια σακούλα πατατάκια ή ένα βαζάκι σοκολάτας, χωρίς αληθινά να το έχουμε προσέξει.. και χωρίς να το έχουμε πραγματικά γευτεί και απολαύσει! Μοιάζει να προσπαθούμε να αντισταθούμε σ’ αυτή μας την παρόρμηση, αλλά κάτι σαν να μην μας αφήνει.. κάτι που ξεκινά από το ανεξήγητο μέσα μας.

Καθώς ξεκινά η συνειδητοποίηση ότι έχουμε φάει πολύ, ότι θα παχύνουμε, ότι δεν καταφέραμε να κρατήσουμε τον αυτοέλεγχο μας... σιγά σιγά κάθε μπουκιά χρωματίζεται από ντροπή.. κάθε μπουκιά είναι τιμωρία, απέχθεια.. κάθε μπουκιά είναι ενοχή! Αισθανόμαστε ανήμποροι να αποκτήσουμε έλεγχο και εφόσον υποκύψαμε.. ας συνεχίσουμε να υποκύπτουμε αυτό-τιμωρώντας τον εαυτό μας με κατανάλωση όλο και περισσότερης ποσότητας.

Η διάθεση μας παίζει καθοριστικό ρόλο στο φίλτρο του φακού μέσα απ' τον οποίο μας κοιτάμε.. Αν σκεφτούμε χαρούμενες μέρες αλλά και μέρες που είμαστε θλιμμένοι ενδέχεται να αλλάζει και η αίσθηση που έχουμε για το την μορφή της εικόνας μας. Με κάποιο «μαγικό τρόπο» όταν είμαστε χαρούμενοι δεχόμαστε πιο ευχάριστα τις «ατέλειες» μας, ενώ όταν συμβαίνει το αντίθετο είναι σαν εστιάζουμε στα «ψεγάδια» μας με έναν μεγεθυντικό διαστρεβλωτικό φακό που χρωματίζεται από θαμπές σκούρες αποχρώσεις.

Η εικόνα που έχουμε σχηματίσει για το σώμα μας χτίζεται μέσα μας από την πολύ μικρή ηλικία μας και όσο περνούν τα χρόνια αυτή η αίσθηση παγιώνεται. Είναι σαν να βλέπουμε το σώμα μας μέσα από ένα πρίσμα που το παραμορφώνει και το κάνει να φαίνεται όπως εμείς πιστεύουμε ότι είναι.. Αυτή η αίσθηση που εμείς δημιουργούμε για την εικόνα μας, αποτελεί κατασκεύασμα πολλών παραγόντων, ένας εκ των οποίων είναι η ματιά των «σημαντικών άλλων» της ζωής του κάθε ανθρώπου. Επικριτικά σχόλια σχετικά με τα κιλά που απευθύνονταν σε εμάς ή στους άλλους σχετικά με το βάρος τους, χαρακτηρισμοί και νοητικά σχήματα που τους συνόδευαν, όπως «χοντροί = αποκρουστικοί = δυστυχία» ή αντίθετα «λεπτό κορμί = ελκυστική παρουσία = τελειότητα & ευτυχία» και ότι άλλο μπορεί να συνοδεύεται και να συνεπάγεται με αυτές τις ετικέτες για την αξία μας, την αυτοεκτίμηση μας, την επιτυχία που μπορεί να έχουμε στη ζωή μας, ακόμη και την ίδια την ευτυχία μας που θα μπορούσαν να συνδέονται και να είναι ταυτόσημα για κάποιους μόνο με ένα αδύνατο κορμί.

Όλες αυτές οι «φωνές», όλα όσα λέγονται και άλλα τόσα που υπονοούνται πίσω απ' τις λέξεις, όλα όσα αισθανθήκαμε πίσω απ' τα βλέμματα, διαμόρφωσαν την δική μας αίσθηση για τον εαυτό και το σώμα μας και έγιναν η δική μας «εσωτερική φωνή». Και κάπως έτσι άρχισε να δομείται το δικό μας νοητικό οικοδόμημα που περιέχει τις πεποιθήσεις μας αλλά και την αίσθηση προς τον εαυτό μας, προς το σώμα μας. Αυτό το οικοδόμημα που περιέχει τις σκέψεις μας τόσο για εμάς όσο και για τους άλλους με τα χρόνια παγιώνεται και καθορίζει αυτό που είναι αρεστό ή αντίθετα αποκρουστικό.. Είναι αληθινά δυσάρεστο να μας κοιτάζουμε και καταλήγουμε να αισθανόμαστε αποσυνδεμένοι με την εικόνα που αντικρίζουμε, να γινόμαστε ξένοι μέσα στο ίδιο το κορμί μας και συναισθήματα ματαιότητας, ντροπής, άγχους και αναξιότητας να μας πλημμυρίζουν.

Ξεκινά λοιπόν ένας φαύλος κύκλος από εμάς προς εμάς, απ τους άλλους προς εμάς και από εμάς προς τους άλλους. Η αίσθηση που εμείς έχουμε για τον εαυτό μας, τελικά νιώθουμε πως γίνεται και η αίσθηση που έχουν οι άλλοι για εμάς. Πιστεύουμε πως με τον ίδιο τρόπο που εμείς κοιτάζουμε τον εαυτό μας, μας κοιτούν και οι άνθρωποι γύρω μας και αυτό πυροδοτεί συχνά την απόσυρση μας από το κοινωνικό περιβάλλον και την σταδιακή απομόνωση μας. Νιώθουμε την ματιά των ανθρώπων επικριτική και βυθιζόμαστε ολοένα και περισσότερο μέσα στο φαύλο κύκλο της απόλαυσης και συνάμα της αυτοτιμωρίας.

Το άγχος μας μειώνεται καθώς καταφεύγουμε σε τροφές που περιέχουν υψηλούς δείκτες λιπαρών και ζάχαρης, όπως είναι τα γλυκά και τα fastfood (comfort foods) και αυτό συμβαίνει γιατί αυτές οι τροφές ενεργοποιούν άμεσα τα συστήματα ανταμοιβής του εγκεφάλου μας. Τα κιλά μας αυξάνονται και παρέα με αυτά διαχέεται μέσα μας το συναίσθημα της ντροπής.

Ο σπουδαίος στόχος που είναι να θέσουμε στον εαυτό μας είναι αυτή η αυτοκαταστροφική τάση και τιμωρητική ματιά προς τον εαυτό μας να μεταλλαχτεί σε συμπόνια, κατανόηση και αποδοχή.. είναι σημαντικό να μην καθηλωθούμε, να μην συρρικνωθούμε μέσα σε αυτά τα «καλούπια» που κάπως μοιάζει να έχουμε μπει, χωρίς πολλές φορές να μπορούμε να κατανοήσουμε πως δημιουργήθηκαν.. να μην μένουμε μονάχοι και απομονωμένοι… να θυμηθούμε τον πλούτο των πολύτιμων κομματιών που υπάρχουν μέσα μας και μας κάνουν μοναδικά ξεχωριστούς, πέρα απ' την εικόνα του σώματος μας..

Οι άνθρωποι μπορούν να κοιτάζουν χωρίς να βλέπουν.. και αληθινά μας αφορά τόσο καθοριστικά η οπτική των ανθρώπων που εστιάζουν μονάχα σε αυτό που βλέπουν; Αναπόφευκτα καθώς ο χρόνος προχωρά μικρά ψεγάδια θα αρχίσουν να σιγο φαίνονται και θα μας υπενθυμίζουν την ανθρώπινη υπόσταση μας σε σχέση με το χρόνο, πόσο αξία πράγματι έχουν για εμάς τέτοιοι τύπου οπτικές που είναι προσηλωμένες μονάχα στο «φαίνεσθαι»..; είναι μόνο η επιφάνεια που αληθινά έχει για εμάς αξία;

Ένας άνθρωπος είναι ξεχωριστός και αισθάνεται γεμάτος καθώς εξερευνά και ανακαλύπτει τις πολλαπλές πλευρές που υπάρχουν μέσα του. Κάποιες απ' τις πλευρές μας μπορούμε να τις αναγνωρίσουμε, άλλες υπάρχουν αλλά αχνοφαίνονται και συχνά τις ξεχνάμε, κάποιες άλλες δεν τις έχουμε ανακαλύψει ακόμη και υπάρχουν και νέες που δεν γνωρίζουμε καν ότι μπορεί να υπάρξουν.. ο καθένας από εμάς έχει το δικό του ξεχωριστό περίβλημα, το οποίο όμως θα παραμένει αδειανό εάν δεν και καταλάβουμε τι περιέχει μέσα του.. και πάντα θα υπάρχουν πιο εκθαμβωτικά περιβλήματα απ το δικό μας, εμείς θα παραμένουμε μονίμως σε αυτό το ψάξιμο του "φαίνεσθαι" και όχι του "είναι".; Και αν ναι, τότε το κενό μέσα μας θα μεγαλώνει.. γιατί τα καλά ή τα κακά νέα είναι πως πάντοτε θα υπάρχουν ωραιότερα και πιο λαμπερά εξωτερικά «περιβλήματα»..

Ας εκτεθούμε λοιπόν στην ματιά των ανθρώπων, ας βρούμε την τόλμη να μιλήσουμε για αυτό που βιώνουμε.. Αν τολμήσουμε να κάνουμε αυτό το εσωτερικό «άνοιγμα» θα συναντήσουμε ανθρώπους που θα έχουν και εκείνοι παρόμοια αισθήματα με εμάς και έτσι δεν θα νιώθουμε μόνοι. Είναι πολύτιμο να αφιερώσουμε λίγο χρόνο στον εαυτό μας και ίσως για πρώτη φορά να καταγράψουμε όλα όσα σκεφτόμαστε και κατ' επέκταση αισθανόμαστε για τον εαυτό μας. Τόσο για την εξωτερική μας εικόνα, όσο και για τον εσωτερικό μας κόσμο.

Ποια είναι η αφήγηση για τον εαυτό μας; πως καταγράφουμε την προσωπική μας ιστορία; είναι δική μας η "φωνή" που μιλά για εμάς καθώς μας περιγράφουμε ή μήπως κάπου έχουμε ακούσει αυτά τα λόγια για εμάς και τελικά τα κάναμε δικά μας;…

Έχουμε αναγνωρίσει αληθινά τα διαφορετικά κομμάτια που δομούν την ύπαρξη μας;

Πόσο σημαντική τελικά είναι η "ματιά" των άλλων;

Πως και επιτρέπουμε σε αυτή τη "ματιά" να μας διαπερνά και να καθορίζει τα συναισθήματα μας;

Μήπως ο θαυμασμός απ' τους σημαντικούς μας ανθρώπους συνδεόταν πάντοτε με τα λιγοστά κιλά μας και την εξωτερική μας εμφάνιση;

Μήπως αν τρώγαμε όλο το φαγητό μας, αισθανόμασταν την αγάπη των ανθρώπων μας;

Μήπως όταν έμοιαζε να τρώμε λίγο παραπάνω, δεχόμασταν την επίκριση και την υποτίμηση σε όλες τις εκφράσεις της;

Ποιον άραγε τιμωρούμε με το να μην νιώθουμε καλά μέσα στο ίδιο το κορμί μας;

Αυτά και άλλα πολλά, θα μπορέσουμε να εξερευνήσουμε.. Και σιγά σιγά θα βρούμε την αρχή του νήματος και βήμα βήμα θα μας κατανοούμε και θα συμπονούμε ολοένα και περισσότερο και τότε αληθινά θα μπορούμε να δράσουμε φροντιστικά προς τον εαυτό μας..

Κάποτε ένας σπουδαίος Δάσκαλος μου, μου είπε «το σώμα μας είναι ο ναός της ψυχής μας» .. και συνέχισε.. «κάθε φορά που θα κλείνεις τα μάτια και θα αφιερώνεις χρόνο στον εαυτό σου θα έχεις μια ακόμη ευκαιρία να εξερευνήσεις το αιώνιο σπίτι σου…»

Ότι δεν λέει το στόμα, εκφράζει το σώμα.. Τα επεισόδια υπερφαγίας, θα μπορούσαμε να τα αξιοποιήσουμε ως ένα σημάδι που μας υπενθυμίζει πως πιθανόν χρειάζεται να αφιερώσουμε περισσότερο ουσιαστικό χρόνο στον εαυτό μας, προκειμένου να έρθουμε σε επαφή με όσα αληθινά χρειαζόμαστε και έχουμε ανάγκη.. ας τα αξιοποιήσουμε ως σημάδια που θέλουν να μας πουν ότι χρειάζεται να μας ακούμε περισσότερο.. και αντί να μας αυτομαστιγώνουμε και να μας τιμωρούμε, να μας φροντίζουμε και να μας αγαπάμε. Μόνο αν μας Αγκαλιάσουμε και μας Αποδεχτούμε για όλα όσα είμαστε, τα επεισόδια υπερφαγίας θα αρχίσουν να χάνουν την δύναμη τους... και θα δημιουργηθεί χώρος σε νέους τρόπους που είναι υγιής για την ψυχή και σώμα μας..

..γιατί αλήθεια το σώμα μας είναι το μοναδικό αιώνιο σπίτι μας!

Θεανώ Μακαρούνα

Συστημική Ψυχοθεραπεύτρια